به گزارش پايگاه خبري تحليلي پيرغار به نقل از شبکه اطلاع رساني راه دانا؛در شرايطي که رهبر انقلاب در نامه خود به رئيس جمهور در باره اجراي مشروط برجام، صراحتا اجراي تعهدات ايران را به بعد از اخذ تضمين هاي قوي و کافي براي جلوگيري از تخلّف طرفهاي مقابل موکول کردند، با اين وجود آخرين گزارش يوکيا آمانو مدير کل آژانس بين المللي انرژي اتمي که روز چهارشنبه ۲۷ آبان ماه منتشر شد، حاکي از کليد زدن اجراي برجام توسط دولت يازدهم و موئيد آغاز فرآيند برچيدن سانتريفيوژها در دو سايت نطنز و فردو است.

به گزراش رجانيوز اگرچه دولت يازدهم به موجب سند «برجام» موافقت کرده است تا تعداد سانتريفيوژهاي نصب‌شده ايران را از ۱۹۰۰۰ دستگاه به ۶۱۰۰ دستگاه کاهش دهد؛ اما اين در حالي است که مقام معظم رهبري در نامه خود به رئيس جمهور يکي از شروط آغاز مراحل عملياتي برجام را منوط به اخذ تضمين هاي کافي نموده بودند. ايشان در بند اول نامه خود مي فرمايند:

«از آنجا که پذيرش مذاکرات از سوي ايران اساساً با هدف لغو تحريمهاي ظالمانه‌ي اقتصادي و مالي صورت گرفته است و اجرائي شدن آن در برجام به بعد از اقدامهاي ايران موکول گرديده، لازم است تضمين‌هاي قوي و کافي براي جلوگيري از تخلّف طرفهاي مقابل، تدارک شود، که از جمله‌ي آن اعلام کتبي رئيس‌جمهور آمريکا و اتّحاديه‌ي اروپا مبني بر لغو تحريمها است. در اعلام اتّحاديه‌ي اروپا و رئيس‌جمهور آمريکا، بايد تصريح شود که اين تحريمها بکلّي برداشته شده است...».

بعد از انتشار اين نامه بود که عباس عراقچي نيز با حضور در برنامه گفت و گوي ويژه خبري با اشاره به پايبندي دولت و تيم مذاکره کننده به دستورات رهبري و موظف دانستن خود براي حرکت در مسير صيانت تحقق فرامين ايشان، در باره لزوم اخذ تضمين کتبي گفته بود:

«از ۹ موردي که مقام معظم رهبري در نامه شان اشاره کردند که در اجراي برجام دولت مکلف به مراعات آنهاست، محور اولش قبل از شروع اجراي برجام و ۸ مورد ديگر به حين اجراي آن مربوط مي‌شود».

معاون امور حقوقي و بين‌المللي وزارت امور خارجه در ادامه اين برنامه با اشاره به بررسي دولت در خصوص لغو حقيقي تمامي تحريم ها گفته بود:

«شرط اول آن بود که وقتي به روز تصويب رسيديم طبق برجام طرف‌هاي آمريکايي و اروپايي بايد تحريم‌هاي اقتصادي و مالي مرتبط با هسته‌اي را متوقف يا لغو کنند؛... از نظر ما تحريم‌هاي اتحاديه اروپا و آمريکا ظاهراً متوقف شده است؛ [اما] حقوقدانان ما در حال بررسي دقيق دستور اتحاديه اروپا و نامه اوباما و بيانيه کري هستند تا چيزي از قلم نيفتاده باشد».

با اين حال تاکنون نظري از سوي مشاوران حقوق دان وزارت امور خارجه و شوراي عالي امنيت ملي نفيا يا اثباتا در اين زمينه اظهار نظر رسمي اعلام نشده است. از سوي ديگر در بيانيه اوباما به جاي دستور اجراي برجام، آمده است «به وزارت خارجه اعلام مي‌کنم که بعد از راستي‌آزمايي آژانس و تائيد آن از سوي وزارت‌ خارجه، براي کاهش - و نه لغو - برخي از تحريم‌ها کسب آمادگي کنيد!. موارد متعدد ديگري نيز در نامه مذکور از سوي بسياري از حقوق دانان اشاره شده است که نشان مي دهد اين نامه تضمين نبوده است. با اين حال و در شرايطي که انتظار مي رفت که دولت تا تحقق شروط مندرجه در نامه رهبري صبر نمايند اما بر اساس آخرين گزارش فصلي آژانس، تا کنون بيش از ۴۰۰۰ سانتريفيوژ از دو سايت نطنز و فردو برچيده شده است.

در همين راستا و بر اساس پي نوشت اين گزارش تعداد سانتريفيوژهاي IR-۱ سايت نطنز از ۱۵۴۲۰ دستگاه به ۱۱۳۰۸ دستگاه کاهش يافته است. همچنين تعداد سانتريفيوژهاي IR-۲ نيز از ۱۰۰۸ دستگاه در يک ماه قبل، به ۸۴۸ دستگاه کاهش يافته است.

در همين راستا در مجموع تا تاريخ ۱۵ نوامبر از سايت نطنز ۴۲۷۲ سانتريفيوژ جمع آوري شده و در سالن توليد B تحت نظر آژانس انبار شده است.

«ايران از روز تصويب (برجام)، برچيدن سانتريفيوژها و زيرساخت‌هاي مرتبط را از سالن توليد A آغاز کرده و آنها را تحت نظارت و راستي‌آزمايي آژانس در سالن توليد B، ذخيره کرده است».

Since Adoption Day, Iran has started removing centrifuges and related infrastructure from Production Hall A and has stored them in Production Hall B under Agency verification and monitoring

در همين خصوص بند ۴۵ پاورقي اين گزارش نيز عنوان مي دارد:

 As of ۱۵ November ۲۰۱۵, there were ۱۱ ۳۰۸ IR-۱ centrifuges and ۸۴۸ IR-۲m centrifuges installed at FEP. 

از سوي ديگر کاهش سانتريفيوژها به نطنز محدود نبود و اين مساله به سايت فردو نيز سرايت پيدا کرده است. در همين راستا بر اساس پانويس هاي اين گزارش، تعداد سانتريفيوژهاي IR-۱ سايت فردو از تعداد ۲۷۱۰ به ۲۴۵۲ دستگاه کاهش يافته است:

«ايران از روز تصويب، برچيدن سانتريفيوژها و زيرساخت‌هاي مرتبط با آنها را تحت نظارت و راستي‌آزمايي آژانس آغاز کرده است. سانتريفيوژها و زيرساخت‌هاي برچيده شده در سالن آبشار کارخانه غني سازي سوخت فوردو باقي مانده‌اند».

Since Adoption Day, Iran has started removing centrifuges and related infrastructure under Agency verification and monitoring. The removed centrifuges and infrastructure remained in the cascade hall at FFEP

بنابر اين، در مجموع تا تاريخ ۱۵ نوامبر، از سايت فردو ۲۵۸ ماشين جمع آوري شده و در سالن سايت فردو زير نظر آژانس قرار گرفته است.

اما عجله دولت براي اجرايي کردن برجام به اين موارد محدود نبوده است؛ در همين خصوص در بند ۴۶ گزارش برجام از صدور مجوز بازرسي روزانه از کارگاه هاي مونتاژ و توليد روتور سانتريفيوژ و... رونمايي کرده است:

«ايران به تأمين دسترسي مديريت شده منظم آژانس به کارگاه هاي مونتاژ سانتريفيوژ، کارگاه‌هاي توليد روتور سانتريفيوژ و تأسيسات انبار کالا ادامه مي‌دهد.  چنين دسترسي‌، به همراه اطلاعات مورد توافق متقابل مربوط به آن، همچنين در پي يکي از اقدامات عملي توافق شده در ارتباط با چهارچوب همکاري توسط ايران تأمين شد. به عنوان بخشي از اين دسترسي مديريت شده، ايران همچنين موجودي قطعات روتور سانتريفيوژ که قرار است جايگزين سانتريفيوژهاي خراب شوند را براي آژانس تأمين نمود. آژانس اطلاعات تأمين‌شده توسط ايران را تجزيه و تحليل نموده است و طبق درخواست، اطلاعات تکميلي اضافي دريافت کرده است. بر اساس تجزيه و تحليل کليه اطلاعات تأمين شده توسط ايران، و نيز طبق دسترسي مديريت شده و ديگر فعاليت هاي راستي آزمايي انجام شده توسط آژانس، آژانس مي تواند تاييد کند که از زمان اجرايي شدن برنامه اقدام مشترک، توليد و مونتاژ روتور سانتريفيوژ با برنامه ايران براي جايگزيني سانتريفيوژهاي خراب سازگار است».

Iran continues to provide the Agency with regular managed access to centrifuge assembly workshops, centrifuge rotor production workshops and storage facilities.۶۲ Such access, as well as associated mutually agreed information, was also provided by Iran pursuant to one of the practical measures agreed in relation to the Framework for Cooperation.۶۳ As part of this managed access, Iran has also provided the Agency with an inventory of centrifuge rotor assemblies to be used to replace those centrifuges that fail. The Agency has analysed the information provided by Iran and, upon request, has received additional clarifications. Based on analysis of all the information provided by Iran, as well as the managed access and other verification activities carried out by the Agency, the Agency can confirm that, since the JPA took effect, centrifuge rotor manufacturing and assembly are consistent with Iran’s replacement programme for failed centrifuges

با اين وجود اين اقدامات در شرايط عملياتي شده است که يکي از اصلي ترين نگراني هاي رهبر انقلاب و محور هايي که در نامه ايشان به عنوان شرط اجراي برجام آمده است، لزوم  تشکيل يک هيئت کارشناسي براي رصد پيشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل توسط شوراي عالي امنيت ملي بوده است. بند تاسعا اين نامه اعلام مي دارد:

«وجود پيچيدگي‌ها و ابهامها در متن برجام و نيز گمان نقض عهد و تخلّفات و فريب‌کاري در طرف مقابل بويژه آمريکا، ايجاب ميکند که يک هيئت قوي و آگاه و هوشمند، براي رصد پيشرفت کارها و انجام تعهّدات طرف مقابل و تحقق آنچه در بالا بدان تصريح شده است،‌ تشکيل شود. ترکيب و وظايف اين هيئت بايد در شوراي عالي امنيّت ملّي تعيين و تصويب شود».

با اين وجود و در شرايطي که انتظار مي رفت بعد از نامه رهبر انقلاب در خصوص موافقت مشروط با اجراي برجام و تائيد عباس عراقچي در خصوص پايبندي دولت به شرايط مد نظر رهبر انقلاب، اما گزارش منتشره از سوي آژانس بين المللي انرژي اتمي حکايت از اجراي جدي برجام از سوي ايران دارد و به نظر مي رسد دولت يازدهم بار ديگر در سايه علاقه زياد خود براي عملياتي سازي برجام با سکوت از کنار شروط نامه رهبري عبور نموده است.